Ιστορία των Μουντιάλ: Αλλοθι για πολιτική και οικονομική εκμετάλλευση

Πηγή: Ριζοσπάστης

Η απήχηση του ποδοσφαίρου στις λαϊκές μάζες δε θα μπορούσε να μείνει αναξιοποίητη από το κεφάλαιο και τους καπιταλιστές, που είδαν σε αυτό την ευκαιρία για εκμετάλλευση φθάνοντας ακόμα στη διαστρέβλωση των μηνυμάτων που δίνει το ίδιο το ποδόσφαιρο. Ετσι οι διοργανώσεις του ποδοσφαίρου και φυσικά αυτές που έχουν παγκόσμια απήχηση, όπως για παράδειγμα το Μουντιάλ, που θεωρείται η κορυφαία όλων, δεν θα μπορούσε να μείνουν σε αμιγώς αγωνιστικά πλαίσια. Αντίθετα, τα παραδείγματα μέχρι σήμερα δείχνουν ότι αποτελούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την αστική τάξη να περάσει μηνύματα, να πραγματοποιήσει τα δικά της παιχνίδια συμφερόντων, να ασκήσει πολιτική ή να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα προς όφελός της. Από τις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα μέχρι σήμερα η ιστορία των Μουντιάλ είναι δεμένη με περιστατικά εκμετάλλευσης, οικονομικής ή πολιτικής.

Τα... παιχνίδια του φασισμού

Από τη χρησιμοποίησή του από το φασισμό του Μουσολίνι μέχρι τα τανκς του Βιντέλα στην Αργεντινή και τη «σφαγή» της Εθνικής ΕΣΣΔ στο Μεξικό θυμίζει πάντα ότι όσα και να... παίζονται εντός αγωνιστικών χώρων άλλα τόσα και περισσότερα παίζονται και εκτός (!) αγώνων.

Τη δεκαετία του '30, όταν ο Μουσολίνι βρισκόταν στην ανοδική του πορεία, οι διοργανώσεις των Παγκοσμίων Κυπέλλων του 1934, και μάλιστα εντός Ιταλίας, και του 1938 στη Γαλλία, που βρήκαν ως τελική νικήτρια την Ιταλία, αποτέλεσαν το πρόσφορο έδαφος για να περαστούν τα μηνύματα που ήθελε το φασιστικό καθεστώς. Λόγω των επιτυχιών τους, οι παίκτες της Εθνικής Ιταλίας εξυμνήθηκαν σαν παραδείγματα για την «ανωτερότητα» της φυλής. Ειρωνεία αποτελεί βέβαια το γεγονός ότι πολλοί εξ αυτών των παικτών ήταν στην πραγματικότητα Λατινοαμερικάνοι, που είχαν πολιτογραφηθεί Ιταλοί.

Αλλοθι για να κρυφτεί η πραγματικότητα

Μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση εκμετάλλευσης της διοργάνωσης αποτελεί η αντίστοιχη του 1978 στην Αργεντινή επί των ημερών του δικτάτορα Βιντέλα. Ο τελευταίος βρήκε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να κρύψει την πραγματική εικόνα που επικρατούσε στη χώρα ενώ επιδόθηκε σε ξόδεμα τεράστιων ποσών και στον έλεγχο της διαιτησίας. Παράλληλα η παρουσία του στρατού ήταν έντονη έξω από τα γήπεδα και μάλιστα αυτή γινόταν εντονότερη πριν από κάθε αγώνα της Αργεντινής, με αποτέλεσμα αρκετοί αντίπαλοι των «Γκαούτσος» να μιλήσουν μετά για ψυχολογική τρομοκρατία. Κάτι ανάλογο με τα όσα έκανε ο Βιντέλα προσπάθησε τέσσερα χρόνια πριν να κάνει και ένας άλλος δικτάτορας της Λατινικής Αμερικής, ο Αουγκούστο Πινοσέτ της Χιλής, με αφορμή τον αγώνα μπαράζ της χώρας του με την ΕΣΣΔ, που θα καθόριζε την πρόκριση στη διοργάνωση του 1974 στη Δυτική Γερμανία. Μετά το 0-0 του πρώτου αγώνα στη Μόσχα που αύξησε και τις πιθανότητες πρόκρισης για τη Χιλή ο Πινοσέτ προσπάθησε να στήσει μια φιέστα προκειμένου να ξεχαστούν τα εγκλήματά του. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο αγώνας ορίστηκε να γίνει στο στάδιο του Σαντιάγκο, το οποίο λειτουργούσε ως πεδίο συγκέντρωσης και βασανιστηρίων δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων που αντιδρούσαν στο καθεστώς. Η ΕΣΣΔ αντέδρασε και πρότεινε να γίνει ο αγώνας σε ουδέτερο έδαφος. Η ΦΙΦΑ έστειλε αντιπροσωπεία προκειμένου να ελέγξει τις καταγγελίες των Σοβιετικών και, παρά το γεγονός πως τη μέρα επίσκεψης της αντιπροσωπείας στο χώρο του σταδίου βρίσκονταν ακόμα εκατοντάδες κρατούμενοι, οι απεσταλμένοι της ΦΙΦΑ έκαναν λόγο για ηρεμία και συνθήκες ικανές για τη διεξαγωγή του παιχνιδιού. Τελικά η ΕΣΣΔ προτίμησε να αποχωρήσει από το παιχνίδι και να χάσει την πρόκριση παρά να αγωνιστεί στο εν λόγω στάδιο. Ακόμα και έτσι πάντως ο Πινοσέτ έστησε τη δική του φιέστα με την Εθνική ποδοσφαίρου και τους διαιτητές τη μέρα του αγώνα.

Μόνο μπάλα ...όχι κινητοποιήσεις

 Οι φετινές αντιδράσεις των Βραζιλιάνων για το υπέρογκο κόστος της διοργάνωσης, τη στιγμή που η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα σε βασικούς τομείς, όπως η Υγεία, η Παιδεία, η στέγαση κ.τ.λ., μόνο μεμονωμένη περίπτωση δεν θεωρείται. Αντίθετα η συνεχώς μεγαλύτερη εμπορευματοποίηση της διοργάνωσης, τα τελευταία 30 χρόνια, και η αύξηση του κόστους διεξαγωγής της, που επιβαρύνει τα οικονομικά της διοργανώτριας χώρας αποτελούν την αιτία λαϊκών κινητοποιήσεων. Και φυσικά, όπως και τώρα, η καταστολή και η βία από πλευράς της εκάστοτε κυβέρνησης είναι η μόνη απάντηση. Αντίστοιχα γεγονότα με τα όσα συμβαίνουν στη Βραζιλία αυτή την περίοδο είχαν συμβεί και στην προηγούμενη διοργάνωση, στη Νότια Αφρική, το 2010. Πιο παλιά υπήρξε η περίπτωση του Μεξικού, το 1986, όπου οι θεατές μετέτρεψαν τις εξέδρες των γηπέδων σε βήμα κατά της φτώχειας, φωνάζοντας: «Θέλουμε φασόλια και όχι γκολ». Για την κυβέρνηση του Μεξικού η διοργάνωση των αγώνων αποτέλεσε μια καλή ευκαιρία για να κρυφτούν τα σοβαρά προβλήματα που υπήρχαν στο εσωτερικό, με την άθλια οικονομική κατάσταση του λαού και τα προβλήματα σε βασικούς τομείς της ζωής, όπως η Υγεία, η εργασία κ.τ.λ. Μάλιστα, το κερδοσκοπικό όργιο που έστησαν οι πολυεθνικές για την κατασκευή των γηπέδων όξυνε ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Πριν από κάθε αγώνα γίνονταν μαζικές διαδηλώσεις των ντόπιων κατοίκων, καταγγέλλοντας την πολιτική της κυβέρνησης που υποβάθμιζε τη ζωή τους. Σε πολλές, μάλιστα, περιπτώσεις οι διαδηλώσεις βάφτηκαν με αίμα μετά από την επέμβαση της αστυνομίας.

«...Αποκλείσατε την ΕΣΣΔ»

Με την προπαγάνδα από πλευράς καπιταλιστικού συστήματος να βρίσκεται στην κορύφωσή της τη δεκαετία του '80, το Μουντιάλ του Μεξικού αποτέλεσε το έδαφος για να διεξαχθεί μια από τις πλέον καλοστημένες παραστάσεις που έχουν γίνει κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Και αυτή αφορούσε τη ...σφαγή της Εθνικής ΕΣΣΔ, για προφανείς λόγους. Τα υπερηχητικά «Μινγκ» του Βαλέρι Λομπανόφσκι, όπως ήταν το παρατσούκλι της σπουδαίας ομάδας της Σοβιετικής Ενωσης, είχαν εντυπωσιάσει στον α' γύρο της διοργάνωσης, κάνοντας περίπατο... Διέλυσαν με 6-0 την εξίσου σπουδαία ομάδα της Ουγγαρίας, νίκησαν άνετα με 2-0 τον Καναδά και ήρθαν ισόπαλοι 1-1 με τη Γαλλία, παίρνοντας την πρόκριση για τον επόμενο γύρο ως πρώτη ομάδα του 2ου ομίλου. Εκεί, όμως, ανέλαβε δράση ο Σουηδός διαιτητής Φρέντρικσον, όπου σαν... σε διατεταγμένη υπηρεσία έκλεισε τα μάτια σε δυο καταφανέστατα γκολ οφσάιντ των Βέλγων (το ένα στην παράταση) με αποτέλεσμα την ήττα της ΕΣΣΔ με 3-2. Η σκηνή με τον επόπτη του αγώνα να σημειώνει το πρώτο οφσάιντ και τον διαιτητή να παίρνει επάνω του τη φάση και να τον καλεί στη σέντρα (κατακυρώνοντας το γκολ) είναι χαρακτηριστική. Ο ίδιος ο Φρέντρικσον στο τέλος του α' μέρους δεν άφησε την ΕΣΣΔ να εκτελέσει κόρνερ, σφυρίζοντας τη λήξη ημιχρόνου λίγο πριν ο Σοβιετικός παίκτης πάει στην μπάλα μην τηρώντας τον άγραφο ηθικό κανόνα που θέλει τον διαιτητή σε τέτοιες περιπτώσεις να αφήνει την εκτέλεση (αφού η φάση θεωρείται σημαντική για ομάδα) έστω και εάν τα λεπτά που απομένουν είναι οριακά για λήξη. Ας σημειωθεί, πάντως, ότι ο ίδιος ο διαιτητής Ερικ Φρέντρικσον μερικά χρόνια μετά αποδείχθηκε μπλεγμένος στο περίφημο σκάνδαλο «Ταπί», που αφορούσε τις δωροδοκίες του τότε προέδρου της Μαρσέιγ και πολιτικού Γάλλου Μπερνάρ Ταπί. Συμπτώσεις...