Βιβλιοπαρουσίαση: Ρεπορτάζ κάτω απ' την κρεμάλα

Πηγή: Ριζοσπάστης

Αυτό το έργο του Γ. Φούτσικ θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες από τη «Σύγχρονη Εποχή» και αποτελεί ανατύπωση από μια σπάνια έκδοση του εκδοτικού του ΚΚΕ «Νέα Ελλάδα», το οποίο το πρωτοτύπωσε στην πολιτική προσφυγιά το 1952. Ο τίτλος του βιβλίου προσδιορίζει με σαφήνεια το περιεχόμενό του: Ο Γιούλιους Φούτσικ, μέλος της ΚΕ του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας και αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Rude Pravo» («Ρούντε Πράβο»), κατέγραψε στις συνθήκες της απομόνωσής του στις φυλακές Πάνκρατς της Πράγας, τις μέρες από τη σύλληψή του από την Γκεστάπο και τσέχικα όργανα της Ασφάλειας έως τη μεταφορά του στη Γερμανία όπου δικάστηκε και εκτελέστηκε. Το βιβλίο αναδεικνύει τον ηρωισμό των κομμουνιστών που βασίζεται σε επιστημονική γνώση πως ο κόσμος μπορεί να αλλάξει και θα αλλάξει, αναδεικνύει την ταξική αδιαλλαξία, την ανιδιοτέλεια, στοιχεία απαραίτητα στην πάλη απέναντι σε πανίσχυρους κρατικούς μηχανισμούς. Στοιχεία που όσο και να θέλει ο ταξικός αντίπαλος δεν μπορεί να τα αποκτήσει, αφού υπερασπίζει το σάπιο σύστημα της ταξικής εκμετάλλευσης και τα προνόμιά του που απορρέουν από αυτό.

 

 

Βάλε μυαλό θα πει πρόδωσε. Δε βάζω μυαλό....

Ο Γιούλιους Φούτσικ, μετά από αρκετά χρόνια στην παρανομία, με το ψευδώνυμο καθηγητής Χοράκ, πιάστηκε στις 24 Απρίλη 1942. Στο παρακάτω απόσπασμα δίνεται η πρώτη νύχτα, όπως κατάφερε να την αποτυπώσει στο χαρτί:

«Αρχίζει η έρευνα. Με ξεντύνουν.

- Εχει ταυτότητα.

- Με ποιο όνομα;

- Καθηγητής Χοράκ...

- Ζητήστε πληροφορίες.

Χτυπάει το τηλέφωνο.

- Φυσικά. Δεν είναι καταχωρισμένη. Η ταυτότητα είναι ψεύτικη.

- Ποιος σου την έδωσε;

- Η διεύθυνση της αστυνομίας.

Πρώτο χτύπημα με το βούρδουλα. Δεύτερο. Τρίτο. Μήπως μπορώ να τα μετρήσω; Αυτήν τη στατιστική, νεαρέ μου, ποτέ δε θα την δώσεις για δημοσίευση.

- Τ' όνομά σου! Μίλα! Η διεύθυνσή σου; Μίλα! Με ποιον ερχόσουν σ' επαφή; Μίλα! Τα σπίτια; Μίλα! Μίλα! Αλλιώς θα σε λιώσουμε στο ξύλο!

Πόσα τέτοια χτυπήματα μπορεί να βαστάξει ένας γερός άνθρωπος;

Το ραδιόφωνο αναγγέλλει μεσάνυχτα. Τα καφενεία κλείνουν, οι ερωτευμένοι σταματάνε μπροστά στις πόρτες μη μπορώντας να χωριστούν. Ο ψηλός ξερακιανός γκεσταπίτης μπαίνει στο δωμάτιο μ' ένα εύθυμο χαμόγελο.

- Ολα εντάξει, κύριε αρχισυντάκτη;

Ποιος τους το είπε; Οι Γιέλινεκ; Οι Φριντ; Μα αυτοί δεν ξέρουν ούτε τ' όνομά μου.

- Βλέπεις, τα ξέρουμε όλα. Μίλα! Βάλε μυαλό!

Πρωτότυπο λεξιλόγιο! Βάλε μυαλό θα πει πρόδωσε. Δε βάζω μυαλό.

- Δέστε τον! Και δώστε του να καταλάβει...

Μία η ώρα. Τα τελευταία τραμ πηγαίνουν στο ντεπό. Οι δρόμοι αδειάζουν, το ραδιόφωνο εύχεται καληνύχτα στους πιστούς ακροατές.

- Ποιος άλλος είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής; Πού είναι ο ραδιοσταθμός σας; Πού είναι τα τυπογραφεία; Μίλα! Μίλα! Μίλα!

Τώρα μπορώ πια να μετράω ήσυχα τα χτυπήματα. Ο μόνος πόνος που νιώθω είναι στα χείλη μου, που τα δαγκώνω.

- Βγάλτε του τα παπούτσια!

Αλήθεια, οι πατούσες μου αισθάνονται ακόμα. Το νιώθω τώρα. Πέντε, έξι, επτά ... τώρα μου φαίνεται πως ο βούρδουλας μου τρυπάει το μυαλό.

Δύο η ώρα. Η Πράγα κοιμάται. Ισως κάπου ένα παιδί να κλαίει στον ύπνο του κι ένας άντρας να χαϊδεύει τη γυναίκα του στον ώμο.

Μίλα! Μίλα!

Με τη γλώσσα μου προσπαθώ να μετρήσω πάνω στα ούλα τα σπασμένα μου δόντια. Δεν μπορώ ν' αποτελειώσω το μέτρημα. Δώδεκα, δεκαπέντε, δεκαεπτά; Οχι, τόσοι είναι εδώ τώρα οι γκεσταπίτες που «με ανακρίνουν». Μερικοί έχουν πια ολοφάνερα κουραστεί, μα ο θάνατος ακόμα δεν έρχεται».

Το ιστορικό του βιβλίου

Στην εισαγωγή, η σύντροφός του, Γκούστα, καταγράφει τη διαδρομή των χειρογράφων μέχρι να δουν το φως της δημοσιότητας. Για τη διάσωσή τους, καθοριστικό ρόλο έπαιξε ένα φύλακας, πράγμα που δείχνει τη σημασία του ρόλου που παίζει και «ο ανθρώπινος παράγοντας» σε κρίσιμες περιστάσεις, όπου ο καθένας μπορεί να συμβάλει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.

«Στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ραβενσμπρούκ, έμαθα από τους συντρόφους μου της φυλακής ότι ο άντρας μου Γιούλιους Φούτσικ καταδικάστηκε σε θάνατο από το ναζιστικό δικαστήριο του Βερολίνου στις 25 του Αυγούστου 1943. Μα στις παραπέρα ερωτήσεις για την τύχη του, οι ψηλοί τοίχοι του στρατοπέδου απαντούσαν με τη σιωπή τους. Μετά από τη συντριβή της χιτλερικής Γερμανίας, το Μάη του 1945, απελευθερώθηκαν από τα κάτεργα και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης οι κρατούμενοι που οι φασίστες δεν είχαν προλάβει να βασανίσουν ως το θάνατο ή να σκοτώσουν. Ημουν κι εγώ ανάμεσα σ' αυτούς που απελευθερώθηκαν.

Γύρισα στην ελεύθερη πατρίδα μου. Κι αμέσως άρχισα ν' αναζητώ τα ίχνη του άντρα μου, το ίδιο όπως και χιλιάδες άλλοι που έψαχναν κι εξακολουθούν να ψάχνουν να βρουν τους άντρες, τις γυναίκες, τα παιδιά, τους πατεράδες και τις μάνες τους, που τους είχαν πάει οι Γερμανοί κατακτητές σ' έναν από τους αμέτρητους τόπους βασανιστηρίων.

Ετσι έμαθα πως ο Γιούλιους Φούτσικ είχε εκτελεστεί στο Βερολίνο δύο βδομάδες μετά από την καταδίκη του, δηλαδή στις 8 Σεπτέμβρη 1943.

Εμαθα ακόμα πως ο Γιούλιους Φούτσικ είχε γράψει όταν βρισκόταν στη φυλακή του Πανκράτς. Ο φύλακας Κολίνσκι τού είχε δώσει τη δυνατότητα αυτή, φέρνοντάς του στο κελί χαρτί και μολύβι κι έπειτα βγάζοντας κρυφά έξω από τη φυλακή τα χειρόγραφα.

Κατόρθωσα ν' ανταμώσω αυτόν το φύλακα. Λίγο-λίγο μάζεψα όλα τα γραπτά της φυλακής του Γιούλιους Φούτσικ. Τα χειρόγραφα ήταν αριθμημένα και κρυμμένα σε διάφορα μέρη και σε διάφορους ανθρώπους. Τα τακτοποίησα και τα παρουσιάζω σήμερα στον αναγνώστη. Είναι το τελευταίο έργο του Γιούλιους Φούτσικ.

Πράγα, 1945 ΓΚΟΥΣΤΑ ΦΟΥΤΣΙΚΟΒΑ»

Η επαναστατική ζωή του Γιούλιους Φούτσικ

Ο Γιούλιους Φούτσικ γεννήθηκε στις 23 Φλεβάρη 1903 σε εργατογειτονιά της Πράγας όπου έζησε και τα πρώτα του χρόνια και από το 1913 έζησε στην πόλη Πίλσεν, όπου εργαζόταν ο πατέρας του. Εκεί έζησε την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τη φτώχεια, την πείνα και την εξαθλίωση των εργατών της πόλης Πίλσεν. Τα επαναστατικά γεγονότα της πολυτάραχης εκείνης περιόδου της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα και πρώτα απ' όλα η Προλεταριακή Επανάσταση του Οχτώβρη επηρέασαν άμεσα τον νεαρό Γιούλιους, που 15χρονος συμμετέχει στην Πρωτομαγιάτικη διαδήλωση, παίρνοντας μαζί του σ' αυτή το μεγαλύτερο μέρος των συμμαθητών της τάξης του.

Μαθητής ακόμα το 1920, ο νεαρός Γιούλιους εκδίδει το περιοδικό «Πράβδα», που αργότερα έγινε εφημερίδα της περιοχής Πίλσεν του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας.

Το φθινόπωρο του 1921 πηγαίνει για σπουδές φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Καρόλου της Πράγας και το 1925 αρχίζει να γράφει στη «Rude Pravo». Στα ενδιαφέροντα του Φούτσικ ήταν και θέματα λογοτεχνίας, πολιτισμού, φιλοσοφίας κ.ά. Το 1930 στέλνεται μυστικά στη Σοβιετική Ενωση μαζί με 4 εκπροσώπους εργατών. Εμεινε εκεί 4 μήνες, ταξιδεύοντας σχεδόν σ' ολόκληρη τη μεγάλη χώρα. Μετά την επιστροφή του από τη Σοβιετική Ενωση κατενθουσιασμένος από τα επιτεύγματα της πρώτης σοσιαλιστικής χώρας μίλησε σε πολλές συγκεντρώσεις εργατών και έγραψε άρθρα στη «Rude Pravo» και σε πολλές άλλες εφημερίδες. Πιάστηκε από την αστυνομία για το παράνομο ταξίδι του, αλλά και για τις δημοσιευμένες εντυπώσεις του από τη Σοβιετική Ενωση.

Το 1930 πηγαίνει στρατιώτης, αλλά μετά από λίγο διώχνεται σαν ανεπιθύμητος κομμουνιστής. Το φθινόπωρο του 1932 ξανακλήθηκε στο στρατό και κρατήθηκε σε απομόνωση.

Απολύθηκε το Σεπτέμβρη του '33 και έδρασε παράνομα έως τον Αύγουστο του 1934 που το Κόμμα τον έστειλε σαν ανταποκριτή του Κεντρικού Οργάνου «Rude Pravo» στη Σοβιετική Ενωση. Εμεινε εκεί περίπου δύο χρόνια. Επέστρεψε το 1936 και έδρασε πάλι στην παρανομία σαν συντάκτης της «Rude Pravo». Στην παρανομία συνέχισε τη δράση του έως τη σύλληψή του από την Γκεστάπο και Τσέχους ασφαλίτες στις 24 Απρίλη 1942. Τα γεγονότα που ακολούθησαν περιγράφονται στο «Ρεπορτάζ κάτω από την κρεμάλα». Τον Αύγουστο 1943 δικάστηκε από ναζιστικό δικαστήριο στο Βερολίνο, όπου είχε μεταφερθεί, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε:

Ο J. Reznik στο βιβλίο του «Η τελευταία μάχη του Γιούλιους Φούτσικ» παρουσιάζει την απολογία του: «Εγινα κομμουνιστής στην Τσεχοσλοβακική Δημοκρατία, επειδή δεν μπορούσα και ούτε ήθελα να συμβιβαστώ με το καπιταλιστικό σύστημα. Είμαι πεπεισμένος ότι μετά απ' αυτόν τον πόλεμο αρχίζει μια νέα εποχή. Γι' αυτό άρχισα να δουλεύω παράνομα, για να βοηθήσω το λαό μου και ταυτόχρονα να διωχτούν οι κατακτητές και μαζί τους οι προδότες της κυβέρνησης του προτεκτοράτου. Ομως δεν επιδιώκω μόνο αυτό. Ο αγώνας μας θα έχανε το νόημά του, όταν μετά την απελευθέρωση θα οδηγούμασταν πάλι σ' εκείνη την εξουσία που οδήγησε το λαό μου στην καταστροφή και η οποία έδινε όρκους πίστης, αλλά ήδη πολύ πριν το 1938 προετοίμαζε την προδοσία. Θα ήταν ανόητο αν οι ίδιοι, πολιτικά τυφλωμένοι, βρεθούν μετά από λίγο στην ηγεσία της χώρας μου. Μ' άλλα λόγια, η παράνομη επαναστατική μου δράση αποσκοπούσε στην κατάκτηση της πραγματικής ελευθερίας για το λαό, στην προετοιμασία της νίκης για το μελλοντικό τσεχοσλοβάκικο σοσιαλιστικό κράτος».

Ο Φούτσικ τιμήθηκε, μετά από το θάνατό του, με το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης (1950), ενώ το 1974, αστεροειδής που ανακαλύφθηκε από Σοβιετική αστρονόμο ονομάστηκε «2345 Fuzik».